SAMENVATTING LEZING ‘OP ZOEK NAAR SPOREN VAN DE EMSLANDKAMPEN’ op 2 MEI 2023 te Emmen-Compascuum

INLEIDING
Op verzoek van Facet Emmercompascuum heeft drs. C.A.Admiraal op 2 mei j.l. een lezing gegeven over zijn zoektocht naar sporen van de Emslandkampen en de daarbij behorende begraafplaatsen. Hij sprak aan de hand van een aantal trefwoorden i.v.m. de overzichtelijkheid. De opkomst was boven verwachting. Meer dan 50 aanwezigen waren naar de bibliotheek in Emmercompascuum gekomen en luisterden ademloos naar de twee uur durende lezing.
           Achtereenvolgens behandelde spreker, na een korte inleiding, het ontstaan van het concentratiekamp, de voorgeschiedenis als één oorzaak, zijn aanpak, het eerste kamp (Börgermoor), de kampen Aschendorfermoor, Versen en Wesuwe, Dalum met het Russenkerkhof Dalum, de geschiedenis van een omgekomen Ostarbeiterin, de symboliek van het Russisch Orthodoxe  kruis en tot slot over het hedendaagse gevoel bij het herinneren, herdenken en verzoenen.

AANPAK EN BENADERING
Met de fiets ging spreker op zoek naar de plekken van een duister verleden. Soms vond hij na veel moeite het informatiebord. Er is nog heel weinig over van de kampen. Officieel telt men 15 kampen, 12 in het Emsland en 3 in de Graafschap Bentheim. Ook zijn er 9 begraafplaatsen, meestal massagraven met onbekende slachtoffers. Met ere noemde hij het werk van de heer Pieter Alberts,
die als eerste de kampen in kaart heeft gebracht en erover publiceerde.
Spreker heeft een andere benadering: Hij plaatst het gebeuren in een breder kader, nl. vanaf de Eerste Wereldoorlog en hij onderzoekt meer de geschiedenis van de krijgsgevangen Sovjetsoldaten en burgers (bijv. Ostarbeiterinnen) dus de periode na 1941 (begin van de aanval van Duitsland op Rusland)

ALGEMEEN:
Naar schatting waren er in totaal 180.000 gevangenen in de Emslandkampen, waaronder 100.000 krijgsgevangenen en 80.000 politieke gevangenen. Ongeveer 30.000 hebben het leven gelaten, waarvan 25.000 Sovjetsoldaten. Helaas zijn erg weinig primaire bronnen over deze periode (ego-documenten, verslagen, brieven, etc). Onder de gevangenen waren ook Puttenaren en Rotterdammers.

DE KAMPEN:
Spreker ging uitvoerig in op het eerste kamp Börgermoor. Gebouwd in 1933 voor politieke gevangen en strafgevangenen. Aanvankelijk stond het kamp onder leiding van de SS, later onder de SA. Dankzij Wolfgang Langhoff zijn we goed geïnformeerd over hoe het in het kamp toeging. Vervolgens behandelde spreker de Kampen Versen, Wesuween Dalum.  In Dalum kan men nog veel resten zien. Deze plekzal geconserveerd worden. Met een drone heeft spreker mooie overzichtsfoto’s laten maken.

RUSSENKERKHOF  DALUM:
Tot slot ging spreker in op de grote begraafplaats te Dalumwaar talrijke Sovjetsoldaten in massagraven begraven liggen. Hij schat het aantal veel hoger dan 8 a 16.000. Graflichten en kleine monumentjes herinneren aan bezoekers. In het midden vindt men een indrukwekkende mantelmadonna. De begraafplaats is aangelegd volgens de opvattingen van de kunstenaar Ruwe.

TOT SLOT:
Er zijn – helaas – veel meer (kleinere) kampen geweest, die nog in kaart gebracht moeten worden. Spreker noemde bijv. kleine kampen bij Emlichheim en bij Meppen. Ook zijn er meer begraafplaatsen. Tot slot prees hij het werk van boete en verzoening van de zusters franciscanessen bij Esterwegen en van de Stiftung Maximilian Kolbe Werk. Ook herinnerde hij het publiek aan het werk van Remco Reiding in Leusden, met zijn Stichting Sovjet Ereveld. Dankzij de inspanningen van Reiding hebben veel slachtoffers een naam gekregen.

BROCHURE
Spreker had ook een brochure samengesteld over zijn activiteiten in de loop der jaren. Het is de bedoeling dat deze informatiemap uiteindelijk een boek wordt met verhalen van en over de Sovjetkrijgsgevangenen in het Emsland en daarbuiten. Na afloop van de bijeenkomst konden de aanwezigen een exemplaar kopen. U kunt alsnog een exemplaar aanvragen bij het secretariaat
voor E. 3,- excl. Verzendkosten.

FOTOGRAFISCHE IMPRESSIE
Spreker heeft veel foto’s gemaakt en exposeert deze zo nu en dan. Hij noemde zijn wijze van fotograferen , kunstzinnige en suggestieve fotografie. De voorpagina van de brochure is daar een mooi voorbeeld van. Bij de afbeeldingen kan de kijker zelf  zich een beeld vormen van de ellende en de verschrikkingen van de politieke –en/of de krijgsgevangenen.

LEZING – EXCURSIE – STUDIEDAG
Het is de bedoeling de komende zomermaanden twee excursies te organiseren en een studiedag te plannen. Spreker heeft zich ook bereid verklaard meer lezingen te verzorgen. Voor nadere informatie wordt verwezen naar de website: www.emslandkampen.nl

Emmen-Compascuum, 4 mei 2023.