Nieuwsbrief no.1, april/mei  2019

TERUGBLIK OP DE EXCURSIE “OP ZOEK NAAR SPOREN VAN DE EMSLANDKAMPEN” EN VOORSTEL VOOR EEN STUDIEDAG

INLEIDING
Met een tiental belangstellenden zijn we vanuit Schoonebeek op zaterdag, 27 juli en zaterdag 10 augustus 2019 op zoek gegaan naar een aantal sporen van de voormalige Emslandkampen. Zoals bekend ontstonden er ruim voor de Tweede Wereldoorlog (al in 1933) een drietal concentratiekampen net over de grens (Boegermoor, Neusustrum en Esterwegen), naderhand werd dit aantal uitgebreid tot 12 kampen in het Emsland en 3 kampen in de Grafschaft Bentheim. In het algemeen zijn deze voormalige kampen vrij onbekend en zijn er nauwelijks sporen van te ontdekken. Verder liggen vaak in de buurt van deze kampen grote begraafplaatsen, met name in Neugnadenfeld, Dalum, Wesuwe, Oberlangen en Esterwegen. Het aantal slachtoffers van deze kampen – vooral Sowjetkrijgsgevangenen – moet enorm geweest zijn. Exacte cijfers ontbreken. Bovendien werden de doden bijna allemaal in naamloze massagraven ter aarde besteld en richtten enkele overlevenden na de oorlog een aantal gedenkstenen op, vaak met het Russisch orthodoxe kruis erop.

DE EXCURSIE
Achtereenvolgens bezochten we het voormalige kamp Dalum, het Russenkerkhof Dalum, het kamp Versen (barak en begraafplaats), de begraafplaats Wesuwe met het indrukwekkende monument van de kozak op het paard, de begraafplaats Groot Fullen, het herinneringscentrum Oberlangen , de plaats van het kamp Walchum en tot slot het klooster en Gedenkstaette Esterwegen. Tijdens de tocht bespraken we de vele vragen rondom deze voormalige kampen en veelal onbekende soldatenkerkhoven. Ook de aangebrachte monumenten zijn niet altijd duidelijk. Kortom, er is nog veel onbekend en de belangstelling voor deze plaatsen van herinnering is groeiende.

DE LEZING
In de zomer van 2018 had C.A. (Kees) Admiraal, historicus uit Schoonebeek, alle plekken van deze voormalige kampen per fiets bezocht en in kaart gebracht, mede dankzij het voortreffelijke werk van Pieter Alberts, die daarover uitvoerig publiceerde. Admiraal wilde zich eigenlijk focussen op de Russische slachtoffers van deze kampen en constateerde dat er veel meer kampen zijn geweest o.a. in Emlichheim. Ook boeide hem de vele naamloze massagraven en hij betoogde in zijn lezing dat er toch meer vragen dan antwoorden zijn. De belangstelling voor zijn lezing was ongedacht en de reacties op zijn foto-expositie waren bijzonder. Ook betrok hij in zijn verhaal de enorme teleurstelling in Duitsland over de nederlaag van de Eerste Wereldoorlog. Tot slot ging hij nog in op de rol van vergeving en verzoening. Het schuldbesef in het hedendaagse Duitsland is nog altijd sterk aanwezig.

KZ-LAGER DALUM (nr.12)
Tijdens de excursie bleek het voormalige kamp in Dalum (KZ-lager no.12) nog het meest intact. Over dit kamp is relatief weinig bekend, waarschijnlijk hebben er ook veel Rotterdamse dwangarbeiders vastgezeten. Het is moeilijk te vinden en zou hoognodig geconserveerd dienen te worden. In dat verband een interessant euregioproject van historisch erfgoed, met bijvoorbeeld een informatiecentrum. De vraag is natuurlijk hoe dit project het beste uitgewerkt en gepresenteerd kan worden. Een van onze deelnemers heeft daar interessante opvattingen over. En Johan Schuermann heeft er belangwekkende foto s van gemaakt. Kortom, Dalum zou een zeer interessant erfgoedproject kunnen worden, mits er niet te lang gewacht wordt met de aanpak van het vervallen kamp.

EEN STUDIEDAG ALS VERVOLG
Als vervolg op onze nabespreking zou een studiedag over de voormalige kampen en grafmonumenten in het algemeen en het voormalige kamp Dalum in het bijzonder zeer wenselijk zijn. De belangstelling is groeiende en er is de opmaat naar 75 jaar bevrijding. Het bestuur van Stg De Spiker is bereid de facilteiten daarvoor te leveren. Een geschikte datum zou medio oktober zijn, waarbij ondergetekende in principe zaterdag, 19 oktober gereserveerd heeft, van 11.00 u – 16.00 u. Hij denkt hierbij aan een drietal korte inleidingen en een plenaire afronding. Met koffie/thee-en een lunchpauze voor de noodzakelijke gesprekken in de wandelgangen. Eventueel zou de komende bioscoopfilm over de oorlog van Thomas Nauw met enkele opnames uit deze omgeving nog ter sprake gebracht kunnen worden. In de Emmer Courant heeft daar al het nodige over gestaan. Als er meer bekend is over het programma zal u daarover op korte termijn worden geinformeerd. Gaarne ontvangt ondergetekende reacties, suggesties, op-en/of aanmerkingen. Zodra het programma bekend is, ontvangt u bericht en kunt u zich aanmelden. Tevens zullen dan de kosten voor deze dag bekend worden. Uiteraard hopen dan we op een inspirerende en informatieve bijeenkomst

Schoonebeek, 24 augustus 2019 C.A. (Kees) Admiraal